Het Vestigingenregister van de gemeente Zaanstad. In dit register zijn gegevens opgenomen van en over alle vestigingen van bedrijven, organisaties en instellingen in de gemeente.

Aangegeven zijn de bekende archeologische terreinen van provinciaal belang, beschermd op grond van de provinciale Verordening ruimte. Deze terreinen zijn voor het eerst op de Archeologische Monumentenkaart Zuid-Holland opgenomen (uitgave 2004, herzien in 2006). Het GIS-bestand geeft per terrein nadere informatie over aard en waardering.

Overstromingen kwamen vroeger regelmatig voor. Daarom bouwden de eerste bewoners vanaf de IJzertijd tot in de Middeleeuwen (2500 tot 500 jaar geleden) hun boerderijen vaak op een woonheuvel of huisterp. Kenmerkend voor de middeleeuwse terpenaanleg zijn de reeksen woonheuvels langs veenriviertjes of pas aangelegde ontginningsassen. De woonheuvels zijn veelal herkenbaar aan een lichte verhoging in het landschap. Soms is de verhoging afgegraven of weggezakt en is de woonheuvel alleen nog herkenbaar aan de verkaveling.

In de Romeinse tijd (2000 tot 1500 jaar geleden) vormde de Oude Rijn de grens (Limes) van het Romeinse rijk. Op de zuidoever van de Oude Rijn legden de Romeinen een weg aan met forten. Archeologen noemen deze grens de 'Limeszone'. Op veel plaatsen zijn bij opgravingen resten hiervan aangetroffen. Een ander belangrijk lineair object is het Kanaal van Corbulo, een door de Romeinen gegraven waterweg die de Oude Rijn met het Helinium, de monding van de Maas, verbond.

De nederzetting zijn gewaardeerd in drie klassen: Zeer hoge waarde: - bebouwingstructuur (huispercelen, rooilijnen, weg- en perceelsloten, evt. bruggetjes) is intact; - de historische bebouwing zelf is gaaf bewaard gebleven; - het aantal rijksmonumenten is hier betrekkelijk hoog; - weinig nieuwbouw tussen of achter de oorspronkelijke panden. De beschermde stads- en dorpsgezichten vallen in deze categorie. Hoge waarde: - bebouwingstructuur (huispercelen, rooilijnen, weg- en perceelsloten, evt. bruggetjes) is intact; - de historische bebouwing zelf is wat minder gaaf; - het percentage monumenten is lager dan in de categorie 'zeer hoge waarde'; - hier en daar is de bestaande bebouwing door nieuwbouw vervangen. Redelijk hoge waarde: - bebouwingstructuur (huispercelen, rooilijnen, weg- en perceelsloten, evt. bruggetjes) is intact; - de historische bebouwing is duidelijk minder gaaf dan bij bovengenoemde categorieën; - op meedere plaatsen is nieuwbouw verschenen, voornamelijk ter vervanging van de bestaande bebouwing. De kernen waar de bebouwingsstructuur niet meer voldoende intact is (de percelering en rooilijn zijn aangetast, sloten zijn gedempt, bruggetjes gesloopt, nieuwbouw tussen en achter de oorspronkelijke bebouwing verstoort de relatie met het achterland) hebben geen waardering gekregen. Criteria die bij deze waardebepaling zijn gehanteerd zijn gaafheid, zeldzaamheid en samenhang tussen bebouwing onderling als ook tussen bebouwing en omgeving of achterland.

Gebiedsindeling zoals gebruikt in de Atlas signaleringskaarten, aangepast aan situatie 2002.

De waardevolle historisch-landschappelijke lijnen betreffen delen van de gekarteerde kenmerken (zie kaart 2.a Landschap, kenmerken). Dit betreft bijvoorbeeld oude dijken, kaden, wegen, waterlopen of historische stadswallen. Afhankelijk van de score op de waardering is er een waarde toegekend, te weten: zeer hoge waarde (rood); hoge waarde (oranje); redelijk hoge waarde (geel); Bij de waardering van landschappelijke lijnen is vooral gelet op de gaafheid van het historische lijnelement (bv. profiel van een dijk of kanaal) en eventueel ook op de samenhang met andere elementen (bv. polderkades met weteringen en tiendwegen).

De waardevolle historisch-landschappelijke vlakken betreffen delen van gekarteerde kenmerken (zie kaart 2.a Landschap, kenmerken). Afhankelijk van de score op de waardering is er een waarde toegekend, te weten: zeer hoge waarde (rood); hoge waarde (oranje); redelijk hoge waarde (geel). De meeste landschapstypen in Zuid-Holland (bv. veenontginning, droogmakijerij, zeekleipolder) zijn - op provinciaal niveau - niet bijzonder zeldzaam. Ze scoren daardoor, bij voldoende gaafheid en samenhang, doorgaans niet hoger dan 'hoge waarde'. Onderdelen van landschappen kunnen - in gave staat - wel hoger scoren.

Traditionele windmolens hebben een groot visueel en ruimtelijk belang. Daarom zijn ze als afzonderlijk object opgenomen. De provincie Zuid-Holland voert een beschermend beleid voor de omgeving van deze windmolens (de zogeheten molenbiotoop) . Zie hiervoor de Verordening Ruimte (artikel 2.3.5 Bescherming molenbiotoop).

Lijnelementen zoals gebruikt in de Atlas signaleringskaarten.